देशपांडे आणि आम्ही - कल भी आज भी आज भी कल भी

 
सगळ्यात आधी देशपांडे काकांना ९० वर्ष सत्कार समारंभाच्या हार्दिक शुभेच्छा. तुमचा आई आणि रंजू बरोबरच फोटो आणि सत्कार समारंभातील तुम्हाला गमलेलं जगण्याचं  यमक आणि गमक ऐकून खूप खूप छान वाटले, इतके की ते शब्दात व्यक्त करणे खूप कठीण आहे. कुछ रिश्ते बदलते, नही है कभी, कल भी आज भी आज भी कल भी.

इन यादों का सफर तो रुके ना कभी..खरंच तुम्हाला निर्भेळपणे अगदी तसेच हसताना बघून पुन्हा आमचीही एकदा जगण्याची इच्छा टवटवीत झाली. मंगेश पाडगावकरांचं गाणं तुमच्या सत्कारात आठवलं  गेलं ह्यातच सगळं आलं, ह्या जन्मावर ह्या जगण्यावर शतदा प्रेम करावे... तुम्ही म्हणालात की अभि तो मै जवान हुन.  मीही उगाचच गणिततज्ञासारखं बेरीज वजाबाकी करत माझ्या वयाच्या तुम्ही अंदाजे दुप्पट आहेत हे समजून उमगुन उगाचच मान खाली घातल्यासारखं केलं . :) तुमच्याकडून खरोखरच खूप शिकण्यासारखे होतं आहे आणि असेल. आणि अगदी तुम्हीच नाही सगळेच आमचे देशपांडे कुटुंबीय. आई म्हणाली तसं - काही नाती खूप जिव्हाळ्याची असतात त्यातलं हे एक. ती नाती रक्ताच्या नात्यांपालकडची असतात आणि आपल्याला माणुसकीच्या फार वेगळ्याच उंचीवर नेऊन ठेवतात.

सगळ्यात गंमतशीर माझी तुमच्याबद्दलची आठवण म्हणजे गाणे. तुम्ही वेळ मिळाला की सतत गाणे म्हणत असायचात. अर्थात तुमचा क्लासिकल चा रियाज घरीच चालू असायचा तंबोरा घेऊन. कळत नकळत मलाही ते सतत डोक्यात असायचे. पण गम्मत म्हणजे तुम्ही वेगवेगळी गाणी impromtu किंवा ऐनवेळी ही रचायचात. माझ्यावरचं गाणं आठवतंय? स्वाती म्हणजे सव्वा हाती आणि मग सव्वा हाती, दीड हाती, पावणेदोन, हाती दोन हाती सव्वादोन हाती अशी एक पावकीच तुम्ही माझ्या नावाने बनवून, चालही स्वतःची लावून ती मग म्हणायचात देखील. मी लहान होते तेंव्हा, चौथीत असेन तेंव्हा पासून माझा देशपांडे कुटुंबात जो काही शिरकाव झाला तो कायमचा मनावर कोरला केला, नात्यांची, वेगवेगळ्या संवांदांची, एकमेकांकडून काहीतरी शिकण्याची आणि परस्परांवर निर्व्याज प्रेम विश्वास ठेवण्याची एक परंपरांची घेऊन. हे सगळे अलिखित करारातून हं  ? :)

तुम्ही जसं BEST मधल्या नोकरी, शिवाय तुमची संगीत नाटकं किंवा वैचारिक नाटकांमध्ये कामं, योगा आणि चालणे इत्यादी रुटीन छान पार पडायचात तशाच आमच्या देशपांडे काकू सुद्धा त्यांची कामे स्वयंपाक, मुलींचे रुटीन हे सगळे अतिशय हसतमुखाने आणि सचोटीने पार पडायच्या. मीही त्यातलीच, तुमची चौथी मुलगी च म्हणा ना. :) त्या काळातले माझे देशपांडे डेकेअर :) त्यात देशपांडे काकुंनी केलेले सगळेच पदार्थ मीही  अतिशय खादाड असल्यासारखे मनापासून भरपूर खाल्ले आहेत, सगळ्यात लक्षात राहणारे म्हणजे दुपारचे स्नॅक्स चे वेगवेगळे पदार्थ आणि त्यांनी केलेली अंबाडी ची भाजी ज्याला कसलीच तोड नाहीये. त्या माझ्या आईच्या पाककलेमधल्या गुरु उगाचच नव्हत्या? मला दोन्ही सुग्रणींकडून उत्तमोत्तम खायला मिळाले हे माझे treasure, शिवाय बाबाही माझे अधून मधून सुग्रण असल्यामुले एन्ट्री मारत असत तो गोष्ट वेगळी. :)

एक वेगळाच छंद होता त्या दिवसात आईने एखादा पदार्थ जो छान झाला आहे, तो तुमच्याकडे आजून द्यायचा चव म्हणून आणि मग तुम्हीही एखादा पदार्थ आमच्याकडे आणून द्यायचात . अशी चवीची देवाणघेवाण करण्यात न जाणो किती वर्ष गेल्येत.

सांगा कसे जगायचे, कण्हत कण्हत की गाणे म्हणत? तुमची काही नाट्य संगीत नाटकांतील गाणी सुद्धा मी ऐकली आहेत. त्यावेळी गम्मत वाटायची. तुमचा डे जॉब हा BEST चा असायचा आणि शिवाय तुम्ही श्रीराम लागूनसारख्या हस्तींबरोबर देखील नाटकेही केलेली आहेत. आम्हालाही हमखास पास मिळायचा किंवा खबर असायची. मग आलोच ते नाटक बघायला. तुमचे उद्धस्थ धर्मशाळा नावाचे नाटक मला अजूनही आठवते. विषय तितकासा कळला नसला तरी देखील तुम्ही रंगमंचावर उभे आहेत आणि नाटकातला एक अंक चालू आहे हे मला एकदम आठवत आहे. तुम्ही नक्कीच ते जग जगला असाल एका वेगळ्याच ढंगाने.

अजून एक म्हणजे आपली नाटकांविषयीची चर्चा. तुमच्याबरो मी एक दोन नंतर कधी नाटके बघितली देखील आहेत, आणि मग त्यानंतर होणारी चर्चा विचार विमर्श. :) किंवा मी एखाद लेख लिहिला तरी त्यावरही आपण अख्खी फॅमिली च्या फॅमिली गप्पा मारत असू. किंवा खरा तर टॉपिक कुठलाही असो, चर्चेसाठी आपण सारखेच सरसावून आपले  मुद्दे  मांडून debates करत असू. निष्पन्न काही होवो वा न होवो  :)

आपली अशीच रंगलेली चर्चा म्हणजे योगासने. तुम्हाला मी लहानपणापासून योगा way ऑफ living करताना बघितले आहे. दिवसातील एक ठराविक वेळ तुम्ही योगासनांसाठीच द्यायचातच. त्यामुळे माझे योग विषयक प्रश्नांची उत्तरे तुम्ही आनंदाने द्यायचाय. शवासन कसे करायचे हा प्रश्न मी विचारल्यावर तुम्हे अतिशय systematically मला स्टेप्स समजावून सांगून एकदम सोप्पे करून सांगितलेत. आता देशपांडे काकू नी सुद्धा स्वतः पुढाकार घेऊन आईला सांगून मला योगा क्लास ला लावायला प्रोत्साहन दिले.

आता तुम्हाला अजून एक आठवून हसू येईल कि काही गहाण गोष्टींची सविस्तर चर्चा करायला तुम्ही स्वतः आमच्या घरी येत असत. तो विषय म्हणजे हरी जो आपल्याकडे काम करायचा त्याने उधार मागितलेले पैसे. अतिशय इंटेन्सिटी ने हे सगळी चर्चा चालत असे नंतर यथावकाश मलाही कळले हरी असो व हरिणी, आपल्याकडे काम करणारे हेल्पर्स हा हाय इंटेन्सिटी विषय कसा होऊ शकतो. :)

आपण एक सोनाली कुलकर्णी चे चाहूल हे नाटकही बघितले होते तेंव्हा. वेगळाच विषय.

देशपांडे कुटुंबीय आणि सगळेच आवडते, माझा सहवास रंजूबरोबर सगळ्यात जास्त कारण ती सगळ्यात धाकटी मुलगी उजू सुनीती बरोबरही मजा यायची. रंजू मला मेमरी ची आणि इतर पत्त्यांच्या वेगवेगळ्या जादू शिकवायची आणि त्यात तासन तास जायचे. कित्येकदा चौथीच्या scholarship च्या अभ्यासातही ते मला खूप मदत करत असे. गम्मत म्हणजे तुमचा सर्वांचा माझयावर इतका विश्वास होता की,  आईला आणि मला scholarship चा result बघायला जायला तुम्ही बाल्कनी तुन सांगितले होते, आम्ही रोड वर. नक्की मला मिळाली असणार scholarship ,
अशा खाणाखुणा करत. आणि खरोखरच माझे नाव होते, खूपच मस्त वाटलं होता तेंव्हा.

त्यानंतर मग अशीच खेळ अभ्यास ह्यात वर्षे गेली. especially १० वी आणि बारावीच्या माझ्या अभ्यासात शांततेची अत्यंतिक गरज होती. तुमची बाल्कनी हा माझा आवडता प्रांत होता कारण तिथेच मला खरी शांतता मिळत असे आमच्या मजल्यावरच्या गोंगाट, आवाज बघता. तीही तुम्ही मला एकदम मोठ्या welcoming मनाने दिलीत आणि तासंतास तिथेच टाका तंबू हे माझे तेंव्हाचे ब्रीदवाक्य झाले होते. एका घरातून आपल्याच दुसऱ्या घरात. पण तुम्ही कधीही मला जाणवू दिले नाहीत कि आपण फार काहीतरी करतोय. ह्या सगळ्याबद्दल मी तुमची ऋणी आहे.

सस्मित ही म्युसिक शिकवणे आणि परफॉर्मन्स अपडेट्स च्या माध्यमातून आशिष आणि किमया गौरी ह्यांच्याशी touch मध्ये असतो.

देशपांडे, आता काळ खूप बदललाय का ? वाटते कधीतरी.  आमच्या पिढीतल्या, असलेल्या वयापेक्षा कितीतरी पटीने असल्यासारखे वागणाऱ्या आणि मनाने खंगलेल्यांना तुमच्या व्यक्तिमत्वाची ओळख करून देण्याचा हा छोटासा प्रयन्त. कोरोना सारख्या मोठ्या standstill काळातून आपण बाहेर आलो आहोत आणि नवीन आदर्श- रोल मॉडेल्स शोधत आहोत. त्यात तुमचा आणि तुमच्याबरोबर सत्कार झालेल्या सगळ्यांचाच सिंहाचा वाट आहे आणि समाजचे हे देणे आहे. एका चांगल्या समाज निर्माण करण्याकडे कूच करत. ikigai हे जॅपनीज पुस्तक खूप प्रसिद्ध झाले. It is defined as "a motivating force; something or someone that gives a person a sense of purpose or a reason for living". तुम्ही आपले इंडियन ikigai! :)

पुन्हा एकदा सर्व देशपांडे कुटुंबियांचे अभिनंदन. कुछ रिश्ते बदलते नही है कभी. हे मलाच नाही तर सगळ्या रुद्रांनाही सेम वाटत आहे ह्याची मला खात्री आहे.

तुमची
सव्वा हाती